Kuipers wil dat Eerste Kamer terugkomt van reces wegens testplicht reizigers uit China
Minister Kuipers wil dat de Eerste Kamer terugkeert van reces om coronawetgeving met spoed te behandelen. Andere Europese landen komen met een testplicht voor reizigers. Nederland kan dat niet.
Het is zeer onzeker of Nederland, net als Duitsland, België en andere landen, een coronatest verplicht gaat stellen voor reizigers uit China. Minister Kuipers van volksgezondheid overweegt het sterk, maar kan momenteel geen kant op.
Kuipers heeft de wetenschappers van het OMT en het maatschappelijke impactteam IMT gevraagd vrijdag advies uit te brengen over verplicht testen, bevestigt het ministerie van VWS. De plicht moet op zo kort mogelijke termijn ingaan, is het advies vanuit de Europese Unie. Europa wil gezamenlijk optrekken na de vele coronabesmettingen in China.
Maar of Nederland deel wordt van dat ene Europese plan is nog maar de vraag. Zelfs als de deskundigen positief adviseren over het verplicht testen van reizigers, zit Nederland met een juridisch vacuüm.
Ongebruikelijke politieke taferelen
Verplicht stellen van coronamaatregelen gaat alleen met een juridische grondslag. En die ontbreekt. De eerdere coronawetten zijn geschrapt na zware kritiek vanuit de Tweede en Eerste Kamer. Sinds juni is er geen wetgeving meer. Minister Kuipers kwam met een voorstel voor een opvolger, via de Wet publieke gezondheid (Wpg). Maar die is nog niet in werking.
De lichte paniek die dit oplevert leidt tot ongebruikelijke politieke taferelen. Minister Kuipers heeft donderdag de hulp ingeroepen van de Eerste Kamer, dezelfde Eerste Kamer die eerder een streep zette door de tijdelijke coronawetten. Kuipers ziet graag dat de senatoren ‘op de kortst mogelijke termijn’ beginnen aan de behandeling van de wpg, schrijft hij aan de Eerste Kamer.
Hij schetst de senatoren het dilemma. Het “ontbreekt op dit moment aan een nationale wettelijke grondslag om een testverplichting (...) of enige andere collectieve maatregel ter bescherming van de volksgezondheid in te stellen.”
Ook ongebruikelijk: de minister heeft de senatoren gevraagd terug te keren van hun reces, dat officieel nog tot 17 januari duurt. Hij hoopt dat de senatoren de wet volgende week al behandelen. De senatoren beslissen er vrijdag over in een speciaal ingelaste digitale vergadering, bevestigt een woordvoerder van de Eerste Kamer.
Stress slaat toe
Een spoedbehandeling in de Eerste Kamer kan een uitweg zijn, omdat de wet inmiddels in de Tweede Kamer is goedgekeurd. Ook daar begon onlangs de stress toe te slaan over de vraag of Nederland wel voorbereid is op eventuele nieuwe problemen met het coronavirus. Minister Kuipers diende zijn Wpg-voorstel in juli in, maar de Tweede Kamer maakte aanvankelijk weinig haast.
Vlak voor Kerst zette de Kamer er alsnog het gaspedaal op door in versneld tempo de wet te behandelen en erover te stemmen. Een grote meerderheid van 108 Kamerleden gaf het groene licht, waaronder oppositiepartijen PvdA, GroenLinks en SP. Een plenair debat kwam er niet meer, zo groot werd de urgentie gevoeld om wetgeving gereed te hebben.
Zowel bij het kabinet als de Tweede en de Eerste Kamer zit de schrik er goed in door de situatie in China. Virologen relativeren voorlopig nog de risico’s voor Nederland. Het virus dat in China zo hard rondgaat, is een variant waartegen bestaande vaccins goed bescherming bieden. Wel moet goed in de gaten gehouden worden of het virus muteert.
Weinig armslag om in te grijpen
Tot gevaarlijke situaties hoeft het ontbreken van een juridische grondslag nog niet te leiden. Maar de problemen waar minister Kuipers tegenaan loopt, illustreren wel dat Nederland op dit moment weinig armslag heeft om in te grijpen. Reizigers verplichten in quarantaine te gaan als het virus bijvoorbeeld zou muteren, kan niet zolang er geen wetgeving is. Mondkapjes verplichten is niet mogelijk.
Op vluchten van en naar China wil de Europese Unie dat passagiers het dringende advies krijgen om mondkapjes te dragen aan boord. Dat advies kan minister Kuipers wel overnemen omdat het niet gaat om een verplichting.
De Europese landen willen ook een gezamenlijke lijn trekken met het monitoren van het virus door steekproefsgewijze testen na aankomst, en onderzoek naar afvalwater van vluchten uit China.
Nederland wil snel beginnen om het afvalwater uit de vliegtuigtoiletten te controleren op virusmutaties, zegt het ministerie van VWS. Onderzocht wordt hoe dit het beste kan. Het monitoren van rioolwater op de aanwezigheid van virusdeeltjes gebeurt al langer. Op dat punt is Nederland actiever dan andere landen.
Lees ook: De coronapas komt er ook niet via een sluiproute, belooft minister Kuipers
Wel of geen afstand, mondkapjes, dichte scholen, QR-codes, winkelsluiting of avondklok? Het wordt steeds duidelijker hoe de overheid een volgende ‘coronacrisis’ wil bestrijden – en hoe níét, zo bleek in december bij het eerste en laatste debat in de Tweede Kamer over de wet publieke gezondheid.
Lees ook: GroenLinks en PvdA sturen aan op tijdslot in ‘coronawet’
Toekomstige coronamaatregelen moeten een tijdslot krijgen en er moet meer zeggenschap komen voor de Tweede en Eerste Kamer, zeggen GroenLinks en PvdA.